Japans inktschilderen in kleur

Vroeger waren er geen tubes en verfdozen en werd verf zelf gemaakt van pigment en bindmiddel. Oorspronkelijk werd pigment gemaakt van planten en mineralen. Nu zijn er alternatieven, maar nog niet voor alle kleuren. Pigmenten in poedervorm zijn nog steeds te koop en met Chinees of Japans bindmiddel kun je je eigen verf maken. Pigmenten zijn zeer prijzig. (Foto: MLC)

Gebruik je kleur bij Japans inktschilderen?

Of schilder je alleen met inkt? Dit is helemaal persoonlijk. De een zweert bij inkt en de ander gebruikt juist heel veel kleuren.

Bij Chinees en Japans inktschilderen gebruik ik zelf af en toe kleur, zoals de zachtroze kleur voor de pruimenbloesem.

Het opplakken van je werk als het klaar is

Als je werk op rijstpapier klaar is, wordt het uiteindelijk op ander papier geplakt, waardoor de kleuren weer tot hun recht komen en alle kreukels en vouwen verdwijnen.

Om het op te kunnen plakken wordt het werk helemaal natgemaakt. De eerste keer gebruikte ik als kleur gewone aquarelverf. De gekleurde delen liepen uit toen het weer nat werd gemaakt, het werd een grote vlekkerig geheel.

Het is daarom belangrijk om Chinese of Japanse waterverf te gebruiken bij Japans inktschilderen in kleur.

Kijk hier om te zien hoe je rijstpapier opplakt.

Welke eigenschappen heeft verf nodig bij Japans inktschilderen in kleur?

Sumi-e is een Oosterse schildertechniek en vraagt om andere materialen dan we in het Westen gewend zijn. Behalve inkt kun je ook kleur gebruiken. Helaas kun je niet iedere verfsoort gebruiken. De verf heeft bepaalde eigenschappen nodig.

• Rijstpapier neemt inkt en verf op. Bij dikker rijstpapier kan de inkt en verf er soms ‘helemaal inzakken’. De verf moet daarom veel pigment bevatten.
• De techniek vraagt om een verfsoort dat zich gedraagt als waterverf, maar nadat het opgedroogd is, watervast moet zijn.
• Het moet goed kunnen mengen met inkt.

Denk eraan dat je voorzichtig bent met je Chinese en/of Japanse penselen. Ze zijn eigenlijk alleen geschikt voor verf op waterbasis. Een enkele keer kun je een likje acrylverf gebruiken. Maak je penseel na gebruik goed schoon, maar gebruik alleen water voor het schoonmaken en nooit en te nimmer zeep.

Welke verf is geschikt voor sumi-e?

De Chinese en Japanse waterverf is gemaakt voor sumi-e. Deze verf is te krijgen in tubes, napjes en in krijtvorm.

Naast waterverf zijn er ook gekleurde inktstaven die je op een inktsteen met water wrijft. Belangrijk is dat je de kleuren niet allemaal op dezelfde inktsteen wrijft om de kleuren puur te houden. Er bestaan zelfs witte inktstenen voor de lichte kleuren. De gekleurde inktstaven zijn van een zachtere structuur dan de zwarte inktstaven. Je kunt ze ook op een wit bordje met wat water tot een vloeibare vorm wrijven, maar het beste is gebruik te maken van een inktsteen. Zoals je ziet zijn mijn gekleurde inktstaven nog als nieuw in het doosje en kan ik nog geen ervaringen met je delen. Hier kun je lezen en zien hoe je met gekleurde inktstaven werkt.

Chinese gekleurde inktstaven die op een inktsteen (of op een wit schoteltje) met water vloeibaar worden gemaakt.

Wat is het verschil tussen Westerse waterverf en Oosterse waterverf?

Terwijl in het Westen het pigment in waterverf gebonden wordt met Arabische gum, wordt in Chinese en Japanse verf als bindmiddel een mix van vislijm, zetmeel, arabische gum, bijenwas, suikerstroop of glycerine gebruikt. Huid van dieren en vis wordt gekookt. Collageen en gelatine die vrijkomt wordt in geconcentreerde vorm gebruikt om vislijm te maken. De Chinese naam hiervoor is Mingjiao natuurlijke gelatine (明膠). Nikawa (膠 – にかわ) is de Japanse benaming voor dit bindmiddel.

Chinese waterverf van Marie’s

Het Chinese merk Marie’s is in China net zo bekend als Talens bij ons. Marie’s maakt diverse soorten verf en het bedrijf bestaat sinds 1919.

Goed om te weten is dat er twee verschillende soorten waterverf van het merk Marie’s te koop is. Een soort is gebaseerd op de Westerse waterverf. Deze verf is goedkoop, is niet van zo’n goede kwaliteit en is echt niet geschikt voor Japans inktschilderen in kleur, want het blijft zelfs nadat het opgedroogd is oplossen in water.

De andere soort is de Marie’s Chinese Painting Colors. Deze kleuren zijn gebaseerd op het traditionele Chinese kleurenpalet, die vaak wat feller is dan wij gewend zijn. Deze verf werkt uitstekend op dun, absorberend papier zoals rijstpapier. In de verf zit anderhalf tot twee keer meer pigment dan in gewone waterverf.

Deze verf zal in verdunde vorm niet vloeien wanneer je je werk gaat opplakken. Werk je met meer verf, dan heb je nikawa nodig om vloeien bij het opplakken te voorkomen.

v.l.n.r. Marie’s Westerse waterverf, Marie’s Chinese waterverf in metalen tube, Marie’s Chinese waterverf in plastic tube.

De voordelen van Chinees waterverf in tubes

• Het heeft alle eigenschappen die nodig zijn voor het Japans inktschilderen.
• Het is gemakkelijk verkrijgbaar. De Chinese waterverf van Marie’s kun je in Nederland kopen bij de winkels voor kunstenaarsbenodigdheden en bij Chinese winkels waar je ook Chinese penselen kunt kopen
• Het is relatief goedkoop. Voor een doosje van 12 tubes (12 ml) betaal je rond de €15,00

De nadelen van Chinees waterverf in tubes

• Helaas heb ik altijd ruzie met de tubes. Door het sterke pigment heb je aan een klein beetje genoeg. Ook al knijp je voorzichtig, vaak komt er teveel verf uit. Wat een geklieder is en je kunt het niet terugstoppen in de tube.
• En sluit je de dop niet goed af, dan droogt de verf op en krijg je niets meer uit de tube. Met tandenstokers kun je proberen om door de opgedroogde verf in de opening heen te prikken.
  Zit de dop vast, maar is de verf in de tube nog zacht? Houd de dop dan even onder de warme kraan. Waarschijnlijk draai je de dop daarna zo los.
• Tegenwoordig zijn de tubes van plastic, maar de oude soort zat in metalen tubes en die worden zacht en kunnen stuk scheuren.
• Als je van felle kleuren houdt, is het een voordeel, maar zelf vind ik de kleuren vaak iets te schreeuwerig.

Wat is Gansai-verf?

Op zoek naar een beter alternatief voor de Chinese tubes ontdekte ik Gansai-verf. Gansai betekent traditionele Japanese waterverf. De aquarelverf die wij in het Westen kennen wordt susai 水彩 genoemd, om het onderscheid in bindmiddel aan te geven.

Een doos met grote rechtvormige verfnapjes wordt gansai 顔彩 genoemd. Zit de verf in ronde napjes, dan heet het teppatsu 鉄鉢. Het is ook mogelijk om deze waterverf in de vorm van krijtjes te krijgen en dan wordt het bouenogu 棒絵具 genoemd.

De eerste Japanse verfdoos die ik heb aangeschaft is van het merk Kissho. Onlangs heb ik mijzelf een doos van Kuretake Gansai Tambi cadeau gegeven. Ondanks dat mijn voorkeur uitgaat naar het schilderen in grijstonen, vind ik experimenteren met kleur in sumi-e een nieuwe uitdaging. Voor mijn gevoel zijn de kleuren van het merk Kissho net iets mooier, maar de Kuretake Gansai Tambi doet er niet voor onder. Daarnaast heb ik een verfdoosje van Boku-Undo met zes mooie donkere kleurtonen erbij gekocht.

Japanse verf in grote napjes met links de Kuretake Gansai Tambi doos en rechts de Kissho Gansai.

De voordelen van Gansai

• Het heeft alle eigenschappen die nodig zijn voor het Japans inktschilderen.
• De napjes zijn groot, waardoor de grotere Oosterse penselen erin passen.
• Je kunt precies de hoeveelheid die je nodig hebt uit de napjes nemen. Doordat je weinig verf nodig hebt kun je heel lang doen met de verf.
• Meng je het met veel water, dan is de verf transparant, gebruik je minder water, dan is de verf dekkend.
• Zelf vind ik deze kleuren mooier. Ze zijn rustiger dan het Chinese kleurenpalet.

De nadelen van Gansai

• Door het bindmiddel kun je niet veel kleuren met elkaar mengen. De kleur wordt snel troebel. Werk bij voorkeur met de pure kleuren. Wil je toch mengen, meng dan twee tot maximaal drie kleuren met elkaar.
• Het is hier niet gemakkelijk in de winkel te vinden
• en deze Japanse verfdozen kunnen prijzig zijn.

Waar kun je gansai-verf kopen?

Een reis naar Japan staat nog op mijn to-do-list en ik heb ook een lijstje gemaakt wat ik daar allemaal wil gaan kopen. Zo stond een mooie doos met gansai-verf erop.

Nu heb ik ontdekt dat je via Amazon deze gansai-verf kunt kopen. Het wordt, zonder extra verzendkosten, rechtstreeks uit Japan verstuurd en je hebt het, als alles meezit, binnen twee weken in huis.

De set van Boku-Undo is speciaal voor sumi-e. De kleuren hebben een inktachtige kleurtoon (klik op de volgende afbeelding voor meer informatie).

Heb je nog geen Japanse verf en wil je in (heldere) kleur gaan werken?

Op de Nederlandse Amazon kun je voor ongeveer €35 een doos met 24 kleuren kopen: Kuretake Gansai – traditionele Japanse waterverfset van 24 kleuren

Er zijn ook een kleinere doosjes te koop.

Japanse gansai starterset van 6 kleuren in rode washi verpakking met waterpenseel en penseelstift.

Kissho Gansai

De profesionele set van Kissho bevat meer pigment dan de hobbyset van Kuretake. Kissho kun je vinden via AliExpress of bestellen bij Gerstaecker de Kissho Gansai voor een iets duurdere prijs.

Hoe gebruik je gansai-verf?

Er zijn verschillende manieren om de verf te gebruiken. Hoe? Dat kun je lezen in ‘Japanse verf in een doosje’. Het is in ieder geval ideaal voor Japans inktschilderen in kleur.

Wat is dosa?

De drager waarop geschilderd wordt is rijstpapier of zijde. Deze kunnen bewerkt zijn met dosa. Het zorgt dat de drager minder absorbeert en helpt bij sumi-e om het vloeien van inkt en verf te voorkomen.

Dosa is een oplossing van aluin en nikawa in water. Aluin is een mineraal en kristal. Pure aluin wordt in blokvorm bij de drogist verkocht. Je vindt het bij de scheerartikelen.

Gebruik je waterverf minder verdund en heeft het daardoor een sterker pigment? Experimenteer door aluin erbij te gebruiken.

Hoe zijn jouw ervaringen met kleur? Heb je nog tips en ideeën die je wilt delen? Laat onderaan dit bericht een reactie achter.

Wil je iedere maand op de hoogte blijven? Meld je aan voor de gratis nieuwsbrief!