Japanse prenten als verpakkingsmateriaal

Halverwege de negentiende eeuw werd Frankrijk overspoeld met Japanse  prenten. Vreemd genoeg, als verpakkingsmateriaal voor keramiek en andere voorwerpen die bestemd waren voor Europa.

Hoe Japans verpakkingspapier beroemde kunstenaars sterk heeft beïnvloed

De grafische kunstenaar Félix Bracquemond ontdekte in 1856 Japanse tekeningen. Japans kopjes en borden waren verpakt in wat leek op oude kranten in klein formaat. Maar i.p.v. kranten waren het tekeningen in zwarte inkt.

Bracquemond was onder de indruk  van het verfijnde kunstenaarschap en vestigde de aandacht op deze tekeningen bij kunstenaars.  Invloeden uit de Japanse kunst zijn terug te vinden in de werken van o.a. Emile Zola,  Edouard Manet, Claude Monet, Vincent van Gogh, Edgar Degas, Paul Gauguin en Henri de Toulouse-Lautrec.

Ook verzamelden deze kunstenaars zelf Japanse kunst. Zo was in het voorjaar van 2018 in het van Gogh museum tijdens de expositie ‘van Gogh en Japan’ een deel van Vincent’s ukiyo-e verzameling te zien.

Werden gekleurde Japanse prenten als verpakkingsmateriaal gebruikt?

In de 16e eeuw ontwikkelde de Japanse houtsnede zich vooral in de vorm van e-hon of ehon (絵本) (letterlijk betekent dit ‘prentenboekje’). De illustraties waren voornamelijk in zwart-wit, aangevuld met tekst.

Een volledig gekleurde illustratie, zoals we die kennen van de Golf van Hokusai, wordt ook wel nishiki-e (錦絵) of brokaatprent genoemd. Deze verschenen pas rond het midden van de 18e eeuw. Dit soort prenten viel het meest in de smaak bij Westerlingen. En vandaar dat je deze ook terugvindt in de hedendaagse collecties en tentoonstellingen.

In tegenstelling tot Europa werden de prenten in Japan niet als kunst beschouwd. De prentenboekjes waren razend populair bij het gewone volk. De boekjes kon je voor een paar centen lenen. Wanneer de bladzijdes versleten en smerig waren en de boekjes bijna van ellende uit elkaar vielen, dan werden ze als verpakkingsmateriaal gebruikt.

Er is echt geen theekopje verpakt geweest in een houtsnede met de Golf van Hokusai erop. En hoe ik dat weet? David vertelde dat in David’s Choice!

David’s Choice over Japanse prenten

Onlangs kwam ik via YouTube bij David Bull terecht. David Bull is een vakman op het gebied van het maken van Japanse houtdrukken. Hij is Engelsman, maar woont sinds 1986 in Tokyo waar hij de Mokuhankan ukiyo-e studio in Asakusa, Tokio heeft. De Mokuhankan-studio heeft een winkel en biedt ‘printfestivals’ voor amateurs, waar je in een workshop zelfs het drukken kunt ervaren.

Behalve dat David een ware kunstenaar is, weet hij veel en kan hij vol vuur vertellen over Japanse houtdruk. Zo vertelt hij in aflevering 6 van David’s Choice over deze populaire prentenboekjes.

Hoe Japans prenten in een boekje gebonden worden

De prentenboekjes werden traditioneel gemaakt d.m.v. Japanse houtdruk. En met de hand gedrukt op dun washi-papier. Het werd slechts aan één zijde bedrukt en vervolgens dubbelgevouwen. Hierdoor ontstond een “blad” die aan beide zijden is bedrukt. Bij het samenbinden is de paginavolgorde van rechts naar links, gebonden met draad op eenvoudige Japanse bindwijze. En hoe dat nu in werkelijkheid er allemaal uitziet kun je hier zien. En nee, het is niet Catweazle 😊

Je bekijkt deze video vanaf het moment dat David laat zien hoe een ehon in elkaar zit. De totale video is ruim 22 minuten lang, maar het is van het begin tot het eind zeer interessant en informatief. Als je het interessant vindt, bekijk de gehele video op YouTube!

Als je tot hier bent gekomen, vind je de informatie waarschijnlijk interessant. Maandelijks op de hoogte blijven?