Penselen voor oriëntaals schilderen

Als je met oriëntaals schilderen begint zoals sumi-e, Japans inktschilderen, of Chinees penseelschilderen dan wil je weten welke penselen je kunt gebruiken, want het belangrijkste gereedschap is het penseel (筆 fude).

Waarom zeg je penseel en geen kwast?

Bij sumi-e wordt het penseel gezien als het verlengstuk van het lichaam en als de ziel van de schilder. Bij sumi-e schilder je niet met het penseel, maar met je ziel vanuit je hart. Je schildert niet door na te denken hoe de techniek ook alweer was, maar vanuit de rust in je innerlijke zelf.

In het Verre Oosten wordt het penseel gezien als een levend object; een stukje van je eigen ziel. Het wordt hierdoor met diepe respect behandeld. Het woord ‘kwast’ is een belediging en daarom gebruiken wij het woord penseel.

De eigenschappen van Oost-Aziatische penselen

Door de wijze waarop de haren in de penseel zitten, heeft het Oost-Aziatische penseel de unieke eigenschap om meer vocht op te nemen dan ieder ander soort penseel. Je kunt zelfs drie verschillende kleuren opnemen, waarmee je op papier lange ononderbroken streken kunt maken.

Welke penselen kun je voor sumi-e het beste aanschaffen?

De Chinese- en Japanse penselen zijn in verschillende soorten en maten te verkrijgen. Voor het gemak beperken we ons nu tot drie basispenselen, waarmee je de basispenseelstreken kunt schilderen. Zelf maak ik het meest gebruik van deze drie penselen.

Penselen met v.l.n.r. geitenhaar, wolfshaar en de combinatie geiten- en wolfshaar.

De zachtharige penseel van wit geitenhaar

De haren zijn van wol en absorberen goed. Dit penseel is geschikt voor het schilderen in vrije stijl, het natte werk, wassingen, speciale effecten en inkleuren.

Vertaald uit het Chinees worden schaap en geit door elkaar gebruikt. Het kan best zijn dat je geitenharenpenseel gemaakt is van schapenwol.

Het tekenpenseel van wolfshaar

Zit er echt wolfshaar in het penseel?

Voor het tekenpenseel worden de haren gebruikt van de ‘Chinese Gele Wolf’, een plaatselijke naam voor de ‘Mustela Sibirica’ – Siberische wezel. Het is een martersoort uit Siberië, die ook voorkomt in o.a. China, Taiwan en Japan.

In het Westen wordt het Kolinsky marterhaar genoemd en wordt gezien als het beste marterhaar. Het is fijn en glanzend, glad en veerkrachtig en geschikt voor zowel grote als kleine penselen.

Het tekenpenseel heeft, als het nat is, een mooie punt waarmee je gedetailleerd mee kunt ’tekenen’.

De eigenschappen van het tekenpenseel

Aangezien wolfshaar veel vocht kan absorberen, kan het langdurig worden gebruikt, zonder dat het voortdurend in de inkt moet worden gedoopt.

Wolfshaar is niet zo stijf als konijnenhaar, maar steviger en veerkrachtiger dan wol (geitenhaar). Hierdoor kan de wolfsharenpenseel snel en nauwkeurig bewogen worden. Dit penseel is voor bijna alles geschikt, zoals het tekenen van omtrekken, het schilderen van ruwe effecten, lange draaiende streken, rotsen, boomstammen en takken.

Wolfshaar neemt in vergelijking met wol minder vocht op, maar het is sterk en flexibel. Daarom is het uitermate geschikt voor het schilderen van de ‘botstreek’, waarmee je de stam van de bamboe schildert. maar ook voor de snelle en droge penseelstreken met het vliegend wit effect.

Het wolfsharenpenseel wordt hierdoor vaak het ‘tekenpenseel’ of het ‘bamboe-orchidee-penseel’ genoemd.

Het bloemenpenseel van wolfs- en geitenhaar

De kern is gemaakt van stevig haar en de buitenste laag van zacht haar. Het bloemenpenseel combineert hiermee de veerkracht van het wolfshaar en de zachtheid en absorptie van het geitenhaar.

Dit penseel is geschikt voor het schilderen in vrije stijl en de onderwerpen grassen, bloemen en vogels.

Het combinatie- of bloemenpenseel heeft in het midden donker wolfshaar en aan de buitenkant wit geitenhaar.

Welk penseel kun je het beste aanschaffen als beginner van sumi-e of Chinees penseelschilderen?

Een penseel van wol of een combinatie van verschillende soorten is veel zachter en voor een beginner lastiger om te gebruiken. Begin met een wolfsharenpenseel van goede kwaliteit. Als je zorgvuldig met dit penseel omgaat, kun je jaren plezier ervan hebben.

Waar kun je Chinese penselen aanschaffen?

Bij sommige Chinese winkels en bij kunstenaarsbenodigdhedenwinkels kun je vaak Chinese penselen kopen. Een niet-volledig overzicht van winkels vind je hier. Of je moet op vakantie gaan naar het Verre Oosten en daar je penselen kopen of via internet iets vinden.

Voor de beginner is via deze website een starterset van kwalitatief goede en betaalbare penselen te koop. Klik hier voor meer informatie.

Wil je meer van dit soort berichten lezen en op de hoogte blijven? Schrijf je in voor de maandelijks nieuwsbrief!