Kagebōshi – schaduwfiguren maken

Heb jij wel eens schaduwfiguren gemaakt? In de 19-zestiger jaren bestond er nog geen video. Mijn vader maakte toen filmpjes, eerst gewoon 8 en daarna super-8-filmpjes. Afspelen gebeurde in het donker met een filmprojector. Het was altijd spannend om te zien hoe de opnames waren geworden en leuk om jezelf weer op de speciale momenten, zoals een verjaardag of een bezoek aan de dierentuin, terug te zien. Maar voordat de film begon, was er eerst een verlicht scherm.  Het moment dat we met onze handen schaduwfiguren zoals konijntjes en vliegende vogels maakten.

Schaduwvoorstellingen in Japan

Tijdens de Edo-periode (de periode tussen 1603 en 1867), toen de Shoguns het in Japan voor het zeggen hadden, werden schaduwvoorstellingen gegeven. Naast muziek en dans behoorden schaduwvoorstellingen tot de vele afleidingen tijdens een feest.

Kagebōshi

Het Japans woord voor schaduw is ‘kage ‘en een schaduwfiguur is een kagebōshi. Schaduwfiguren worden gemaakt op shōji-deuren met behulp van handen, voeten en kleine accessoires. Shoji-deuren zijn Japanse schuifdeuren die bestaan uit een houten rasterwerk waarop aan één zijde semi-transparant rijstpapier is geplakt. Doordat een shōji-deur licht doorlaen, kan het gebruikt worden om schaduwen erop te maken.

Geïmproviseerde schaduwen – kageboushi zukushi

De beroemde Japanse prentmaker Utagawa Hiroshige heeft een humoristische serie houtdrukken gemaakt waar schaduwvormen geïmproveerd worden. Hiroshige beeldde figuren af, ​​die schaduwen maken op shōji-schermen door hun lichaam in een bepaalde houding te zetten. De afbeeldingen laten zien hoe je op ingenieuze wijze schaduwfiguren kunt maken. Deze prenten hadden gemakkelijk als handleiding gebruikt worden voor het maken van schaduwen. De totale serie bestaat uit elf prenten. Ik heb er tot nu toe tien kunnen vinden.

Laten we een paar in detail bekijken, want de humoristische schaduwpoppen en de vrolijke mensen die ze uitvoeren zijn de moeite waard om goed te bekijken.

Konijn en bloem in pot

Konijnen zijn eenvoudige maar wel hele complete schaduwen. Je kunt goed zien dat de opening tussen de gebogen arm een oog van het konijn vormt.

De tweede schaduw is van een plant in een pot. Het is de ‘Amur Adonis’ plant met goudgele bloemen. Deze bloem is sinds de Edo-periode populair in Japan en is in verschillende boeken verschenen. De Japanse naam Fukujusō betekent geluk (fortuin) en langleven.

Dennenboom en Japanse boszanger

Dennenboom en Japanse boszanger

De dennenboom met schaduw heeft een menselijke sfeer, zelfs als je de voeten in de schaduw ziet staan. De Japanse boszanger is een zangvogel en voor een groot deel in Japan te zien, behalve in Hokkaido. Dit schaduwfiguur heeft een prachtige schaduw en lijkt precies op de Japanse boszanger op de Hanafuda – het Japanse kaartspel.

Boot en theeceremonie

Boot en theeceremonie

Voor de boot moet je acrobatisch aangelegd zijn om deze verbluffende schaduw te kunnen maken. Het is natuurgetrouw weergegeven. Het lijkt alsof de zeilen zijn opgevouwen en met roeien de boot de haven binnen wordt gebracht. De theeceremonie was in de Edo-periode heel populair.

De berg fuji en deel van een brug

Berg Fuji en een brugreling

Een kopie van de bergtop van de hoogste berg in Japan. Alleen zijn het zwart-wit van het besneeuwde deel en de voet van de berg net omgekeerd. De gedetailleerde ideeën zijn schitterend.

Rankan giboshi is een schaduw van het einde van de reling van de brug. Het gewone volk van Edo associeert het waarschijnlijk met de bekende brug Nihonbashi.

Schaduwfiguren met de hand – tekage-e

Kage-e van Utagawa Hiroshige

Net als de “Geïmproviseerde schaduwen Serie” is dit ook een kage-e gemaakt door Utagawa Hiroshige. Het laat een persoon zien die met zijn handen en kleine hulpmiddelen schaduwen maakt van verschillende beroepen. De term, “tekage-e”, verwijst naar de schaduwbeelden die op shōji-deuren worden geprojecteerd en met behulp van de hand (en) van een persoon gemaakt worden.

Dit is een uitstekend voorbeeld van kage-e waarin een daruma-pop en een bootsman werden uitgedrukt met iemands handen en wat hulpmiddelen.

Acht schaduwfiguren door Utagawa Hiroshige (1842)

Schaduwfiguren voor kinderen

Deze Japanse prent van Hiroshige is waarschijnlijk een omocha-e (afbeelding om mee te spelen) en is bestemd voor kinderen. Het creëren van schaduwen met de handen was een veelvoorkomend tijdverdrijf voor kinderen. En dit soort prenten kunnen helpen om meer figuren te maken. De acht patronen die hier worden gepresenteerd (met de klok mee vanaf rechtsboven) zijn een schildpad op een rots, een man met een hoed in Chinese stijl, een konijn, een shachihoko (een legendarisch wezen met de kop van een draak en het lichaam van een dolfijn), een uil, een vos, een slak en een kraai. Drie bevatten schriftelijke instructies over hoe je de schaduwen kunt laten bewegen: “open je vingers in je mouw om de vleugels van de uil te bewegen”, “trek je knie op voor de rug van de vos”, “beweeg de eetstokjes op en neer [slak].”

En als ik zo bekijk dan kon ik vroeger het konijn en de kraai als kind maken. Ik ga kijken of ik nu schaduwen kan maken die bewegen. En ik hou het bij schaduwfiguren met de hand.

Ukiyo-e.org is een site waar je uitgebreid kunt zoeken op Japanse prenten.