Het toevoegen van het oog van de draak

Het oog van de draak en de zegel op een Oost-Aziatisch schilderij hebben met elkaar te maken. Laten we beginnen met de zegel. In China wordt een zegel een chop of tjap genoemd en in Japan han of hanko. Wij noemen het vaak stempel.

De zegel als handtekening

Een zegel wordt in Oost-Aziatische landen als China, Japan, Taiwan en Korea gebruikt als handtekening in officiële documenten, bij de bank, in de kunst en veel andere momenten waarbij het nodig is om de auteur, deelnemer of eigenaar vast te leggen. Archeologische vondsten bewijzen dat het gebruik van de zegel al meer dan drieduizend jaar teruggaat, maar tegenwoordig loopt het gebruik in het dagelijkse leven terug.

Drie van mijn zegels met v.l.n.r mijn voornaam fonetisch in het Chinees, ‘geluk en fortuin’ en ‘dat je leven zo standvastig mag zijn als de bergen en je geluk zo grenzenloos als de zeeën’.

Bij Oost-Aziatische schilderijen en kalligrafieën worden zegels nog steeds als handtekening gebruikt. De maker voorziet het werk van zijn of haar persoonlijke zegel of de zegel van het atelier.

De zegel als onderdeel van de compositie

Een goedgeplaatste zegelafdruk maakt onderdeel van de compositie en kan balans in een kunstwerk brengen. Veel kunstenaars hebben daarom een groot aantal eigen zegels. Dit zijn niet alleen naamzegels, maar ook zegelafdrukken met het symbool van je sterrenbeeld, een plaatsnaam, spreuken, filosofieën en zelfs de naam van het gebruikte penseel.

Wanneer je de werken van Oost-Aziatische meesters bestudeert, let dan op waar de zegel geplaatst is. Een vogel of dier kijkt vaak in de richting van de zegel en in andere schilderijen hangt hij als een vrucht in de boom. Plaats geen zware zegel in de lege ruimte.

Tip: Zet een afdruk van je zegel op een stukje papier en knip dit uit. Schuif deze afdruk over je schilderij om het juiste evenwicht in je compositie te kunnen vinden.

Waarom er soms zoveel stempels op een werk staan

In de loop der eeuwen ontstond bij de eigenaars, die de schilderijen en kalligrafieën kochten, de gewoonte om de werken te voorzien van hun persoonlijke zegelafdrukken. Vaak wordt het kunstwerk daardoor echter helemaal uit balans gehaald.

Een zegel is uniek

Het graveren van een zegel in steen wordt met de hand gedaan. Hierdoor zijn geen twee zegels identiek aan elkaar.

De betekenis van de kleur rood in sumi-e en Chinees penseelschilderen

Het zegelinkt is giftig. Het wordt gemaakt van o.a. kwiksulfide. Het is altijd rood en vettig en het moet in een luchtdicht doosje worden bewaard. De kleur rood heeft een rijke symbolische betekenis in de Chinese cultuur, het is de kleur van leven en vitaliteit, bloed en de zon. Het witte papier heeft de kleur van de goden; gecombineerd zijn de kleuren de symbolische band tussen levenskracht en eeuwigdurende gelukzaligheid.

Het oog van de draak

Wanneer een rode zegel op een monochroom schilderij wordt geplaatst, dan noemt men dat ‘het toevoegen van de oog van de draak’. Hoe belangrijk het oog van de draak is blijkt uit de volgende legende.

Zhang Seng You tekende vier draken zonder pupillen.

Op een dag werd Zhang Seng You, een bekwaam schilder, gevraagd om de muur van een tempel te schilderen. Hij tekende vier draken zonder pupillen. De toeschouwers vroegen hem waarom hij geen pupillen getekend heeft. Hij gaf als antwoord: “De pupillen mag je niet zomaar tekenen, anders komen de draken tot leven en zullen ze wegvliegen.” Niemand geloofde hem. Vervolgens bleef men bij hem aandringen om zijn werk af te ronden. Aarzelend tekende hij bij twee draken de ontbrekende pupillen. Direct was er bliksem en donder, waarna de draken tot leven kwamen en de lucht invlogen.”

De boodschap van deze legende is dat je bij sumi-e niet iets wilt reproduceren, maar de kern van de ziel weergeven.

Als je tot hier bent gekomen, vind je de informatie waarschijnlijk interessant.
Wil je maandelijks op de hoogte blijven?