Vloeien op rijstpapier, hoe kun je dat voorkomen?

Hoe je het vloeien op rijstpapier kunt voorkomen

Rijstpapier is een van de magische schatten voor Japans inktschilderen, kalligrafie en houtdruk. Bij het Japans inktschilderen zorgt de kwaliteit van het rijstpapier voor de verschillende tonen grijs. Voor de beginner is het beheersen van het uitlopen van inkt op het rijstpapier erg lastig. Hoe je beter controle krijgt over het vloeien wordt hier uitgelegd.

Soorten van rijstpapier

Er zijn vele soorten rijstpapier. Helaas is het bij ons moeilijk te vinden en als je het gevonden hebt… hoe weet je of het goed is.

Sized en unsized rijstpapier

Allereerst kun je papiersoorten in grofweg twee categorieën verdelen: sized (of coated) en unsized (uncoated). De termen gestreken en ongestreken papier betekenen hetzelfde. Het verschil tussen de twee soorten valt meteen op. Sized wilt zeggen dat het papier bewerkt is.

Op sized papier kan een druppel inkt blijven liggen, terwijl unsized papier de inkt juist absorbeert. Bij rijstpapier is nog een combinatie mogelijk dat semi-sized genoemd wordt en minder absorbeert dan unsized papier.

Voor sumi-e, waar geschilderd wordt met gewassen inkt, wordt unsized of semi-sized rijstpapier gebruikt. Om met unsized te werken heb je wel wat ervaring voor nodig. Voor de gongbi-techniek, wat letterlijk ‘gedetailleerde penseelstreken techniek’ betekent, wordt het sized rijstpapier gebruikt.

Daarnaast is rijstpapier in verschillende diktes verkrijgbaar. Naast rijstpapier dat met de hand gemaakt wordt is ook machinaal gemaakt rijstpapier te koop.

Zelf ben ik heel tevreden over het xuanzhi (ook wel shuan of xuan genoemd) rijstpapier van Ta-Hwa uit Amsterdam. Het is met de hand gemaakt en semi-sized. Jammer genoeg vinden velen dat dit rijstpapier teveel vloeit. In het voorbeeld wat ik geef gebruik ik dit papier.

Het juiste penseel helpt het vloeien op rijstpapier te voorkomen

Gebruik voor dunne lijnen het tekenpenseel van ‘wolfshaar’. Het penseel met wit haar is ongeschikt, want het neemt teveel vocht op. Er zijn kleinere penselen van wolfshaar die je kunt gebruiken, maar met goed oefenen, kun je het tekenpenseel uitstekend gebruiken.

Dunne lijnen schilderen op rijstpapier

Voor het schilderen van dunne lijnen is het belangrijk om het penseel op de juiste manier te vullen. In de video laat ik zien hoe je je penseel kunt vullen en hoe je het uitvloeien kunt beïnvloeden. We gaan hier uit van donkere lijnen. Streken waar meerdere gradaties in zitten worden hier nog niet uitgelegd. Onder de video kun je de uitleg nog eens nalezen.

Het vullen van het penseel

Hoe frusterend kan het zijn als je inkt gelijk uitvloeit bij je eerste streek. Overigens is het nog frustrerender als je bijna klaar bent en je aan het eind een te natte streek maakt, maar laten we bij het begin beginnen.

De afbeelding links heb je in je hoofd. Als het penseel op papier komt, krijg je als resultaat de afbeelding rechts.

Belangrijk is dat er net genoeg water in het penseel zit. Bij teveel water in de punt gaat de inkt gelijk vloeien. En bij te weinig water in de basis gaat de punt uit elkaar staan.

In de basis, dit is het deel tussen de punt en de steel, hoort genoeg water te zitten. Als de haren van de punt van een tekenpenseel uit elkaar gaan staan, dan zit er te weinig water in de basis.

Voor een donkere lijn is het belangrijk dat de punt van je penseel droog is, voordat je de punt met een beetje inkt vult. Je kunt op drie manieren de punt bijna droog krijgen:

1. Door de punt meerdere keren langs de rand van het waterpotje halen,
2. de punt aan een papier of doekje te drogen
3. of de punt leeg te knijpen.

Als je in de punt knijpt, kun je precies voelen hoe nat of droog de punt is. En de basis blijft goed gevuld met water.

Druk en snelheid bepaalt de mate van vloeien op rijstpapier

Als je tijdens de streek meer druk geeft, dan zal de inkt meer op het papier uitvloeien.

Ga je langzamer over het papier, dan heeft het rijstpapier meer tijd om de inkt op te nemen en zal de streek ook meer gaan uitvloeien.

v.l.n.r. meer druk, minder druk, langzame streek, snelle streek.

Blijf oefenen

Als je veel oefent en blijft oefenen dan ontdek je op een gegeven moment dat het vullen van je penseel steeds gemakkelijker wordt.

Wil je op de hoogte blijven en maandelijks een nieuwsbrief ontvangen?