Wat is een hanko of inkan?

Als je wilt weten wat een hanko is, waar je aan moet denken en hoe je er aan kunt komen.

Een eenvoudige stempel

In Japan leren kinderen op de basisschool hoe ze uit een gummetje een stempel kunnen snijden. In de etegami-workshop die ik geef, maak je een persoonlijke boodschap in de vorm van een etegami-kaart. Het zijn eenvoudige tekeningen met een korte tekst. Ook maak je een eenvoudige stempel van een gummetje met de eerste klank van je naam in hiragana-schrift. Eigenlijk op de manier zoals Japanse kinderen het op school leren.

Deze etegami-kaarten met een eenvoudige stempel in hiragana zijn in een workshop gemaakt.

In een gum of rubber kun je behalve de letters van je naam, ook een afbeelding snijden. Deze gebruik je eerder als decoratie dan dat je het als handtekening gebruikt.

Heb je een mooi kunstwerk in inkt gemaakt en wil je dit afmaken, dan ga je niet voor een stempel maar een persoonlijke zegel.

Wat is een hanko of inkan?

In Japan plaatsen mensen hun handtekening niet op officiële documenten, maar gebruiken ze hun persoonlijke stempels genaamd hanko of inkan. Het is een persoonlijk zegel en bijna iedere Japanner heeft een eigen zegel met zijn of haar achternaam erop. Gebruik je de zegel als kunstenaar of kunstenaar in spe? Dan zijn er meer mogelijkheden dan alleen een achternaam.

Mijn eerste hanko

Ik had net de basiscursus sumi-e voor de tweede keer gedaan. Na mijn eerste cursus wilde ik stoppen, maar heb, omdat het me toch erg interesseerde, de basis van het Japans inktschilderen nog een keer gevolgd. Gelukkig ging het me nu wel beter af, doordat ik leerde om meer los te laten.

Ik besloot dat het nu tijd werd voor een eigen zegel. ik had geluk, want  GuiYing Shen woonde bij mij in de stad Groningen. Ze komt uit China en was daar van beroep stempelsnijder. Ze maakte niet van die rubberen stempels, maar de officiële zegels in steen. Ik belde voor een afspraak en ging op de fiets naar haar toe.

Eigenlijk wist ik niet wat ik op mijn eerste zegel wilde hebben en we besloten om het karakter van mijn Chinese sterrenbeeld te nemen. Ik ben een Rat. Ik wist toen nog niet dat dit teken in het Japans ongeveer hetzelfde is. Terwijl ik een heerlijk kopje Chinese thee dronk en snoepte van de door GuiYing zelf gemaakte koekjes, maakte zij ondertussen mijn persoonlijke Chinese zegel, waarmee ik mijn werk kon ‘ondertekenen’.

Naast een soort van handtekening kun je ook een afdruk van een hanko gebruiken om de stemming van je werk te benadrukken. Zo heb ik gelijk een tweede zegel laten maken met de karakters voor geluk / fortuin. Ook de stenen zijn speciaal uitgekozen. Een eigenwijs ratje zit boven op de steen met het karakter van de rat. Boven op het geluk en fortuin zit een van de drie Chinese geluksgoden. in Japan heet hij Jurojin en is een van de zeven goden van geluk.

Voor het teken van de rat heb ik voor rood op een witte achtergrond gekozen. En de tweede zegel is juist wit op een rode achtergrond. Het rood is speciale zegelinkt. Dit zegelinkt is giftig, maar later ontdek in dat er ook niet-giftige zegelinkt te koop is.

Blij ging ik naar huis met mijn twee zegels en een zak met heerlijke Chinese koekjes.

Mijn eerste twee hanko’s

Verschillende lettertypes

Voor een zegel is er het speciale zegelschrift dat eenvoudige lijnen heeft. Als je naar de twee zegels van mij kijkt zie je dat de grote zegel meer uit simpele lijnen is gemaakt. Dit is zegelschrift.

Het verschil tussen Chinese en Japanse karakters

In de Japanse taal zijn er drie schriften. Katakana wordt hoofdzakelijk gebruikt voor buitenlandse woorden en hiragana om zinnen grammaticaal compleet te maken. De kana’s zijn fonetische schriften, dus klanken. De echte woorden worden geschreven in Kanji wat letterlijk vertaald ‘schrifttekens van Han’ betekent. Han slaat waarschijnlijk op de Han-dynastie in China. In de vijfde eeuw bestond in Japan alleen het gesproken woord en is toen het Chinese schrift overgenomen. Bij een Japans kanji-karakter is er een Japanse uitspraak (kun) en een Chineesachtige uitspraak (on).

In de jaren zijn sommige betekenissen een beetje uit elkaar gegroeid. Zo liet ik een keer aan Guiying mijn Japanse kalligrafieoefening zien en vroeg of ze het kon lezen. ‘Ja natuurlijk’, zei ze. In het Japans had ik de karakters van een ‘witte lichtboei’ geschreven. Guiying wees een wit schemerlampje aan.

Je Westerse naam vertalen

Als je een Westerse naam hebt en die op een zegel wilt hebben, zijn er verschillende mogelijkheden. Officieel zou je je Westerse naam in katakana moeten vertalen. Maar in de tijd dat ik besloten had om een zegel met mijn naam te nemen, kende ik nog niemand die Japans sprak. In het Chinees (en ook in het Japans) kun je Westerse naam omzetten naar karakters die klinken als je naam. Nu heb ik een zegel met Chinees klinkende karakters. Alleen klinkt mijn Chinese naam natuurlijk heel anders in het Japans.

Drie van mijn zegels met v.l.n.r mijn voornaam fonetisch in het Chinees, ‘geluk en fortuin’ en ‘dat je leven zo standvastig mag zijn als de bergen en je geluk zo grenzenloos als de zeeën’.

Eigenlijk is het mooier om je naam te vertalen, als dat mogelijk is. Is je achternaam zoiets  als Bos of Visser dan is het natuurlijk eenvoudig te vertalen.

Ondertussen ben ik met Japanse kalligrafie begonnen. Ik krijg een Japanse naam. Het is de vertaling van mijn voornaam. Ase = God en -strid = schoonheid.

Koumi – Kou = Goddelijke en Mi = schoonheid

Ik gebruik nu deze zegel. In het Chinees wordt het anders uitgesproken, maar het heeft dezelfde betekenis.

Waar kun je een hanko of inkan laten maken?

Stenen van Guiying

Ondertussen is Guiying verhuisd naar Almere. Ze maakt nog steeds ‘stempels’. Je kunt Guying een e-mail sturen als je door haar een zegel wilt laten maken.

Bij Marjon de Jong in Utrecht kun je in een workshop leren hoe je zelf je eigen zegel kunt snijden.

Bij Cafe-Analog kun je een Japanse hanko bestellen.

Mei Aoi maakt Chinese zegels op maat.

De Chinese boekhandel Ming Ya heeft een uitgebreide collectie Chinese zegels. Misschien maken ze ook zegels op maat, maar dat weet ik niet zeker.

Heb je zelf nog een goed adres? Laat het even weten, dan zet ik het erbij.

Als je wilt weten wat de eigenlijke reden van een afdruk van je zegel op je werk is, lees dan hier over het oog van de draak.